We dromen al lang om ook in onze Smuljungle in Aalst de druiven vrij spel te geven door ze in de bomen te laten groeien. Dat is niet nieuw maar een aloude traditie die nog dateert van de Etrisken. Daar lees je hier meer over. Oei hoorde ik iemand onlangs zeggen, maar dan kan je die niet plukken. Maar laat dat net nu de reden zijn waarom die rare plek om druiven te doen kronkelen ervoor zorgde dat de ‘Roland’ druif er vandaag nog is. Want net doordat ze in de wildernis groeide is deze soort niet door Napoleon werd uitgeroeid. Althans dat is het verhaal dat ik te horen kreeg bij een bezoekje aan Boomkwekerij De Bock uit Oudenaarde die deze ‘Roland’ druif op “stok” heeft. (Met dank aan Bart Backaert voor de tip)
Dit zeer oud witroze druivenras, werd meer dan 35 jaar geleden ontdekt door Roland Messiaen. Hij vond een zeer oude, onbekende wijnrank die groeide bovenop een bakoven in de buurt van Oudenaarde. Hij nam een aantal scheutjes en probeerde de plant in zijn eigen tuin uit. Het werd een waar succes! De wijnstokken bleken ziekteresistent te zijn en leverden een massale oogst witte muskaatdruiven op.
De vruchten waren niet alleen bijzonder smakelijke eet druiven, maar ook zeer geschikt om er (zoete muskaat)wijn van te maken. Daarbij bleek dat de plant zowel voor binnen- als buitenteelt geschikt was en dat de trossen niet gekrent moesten worden. Om deze wijnrank op grotere schaal te vermeerderen, werd Boomkwekerij De Bock ingeschakeld. En zoals wel vaker gebeurt bij vondelingen kreeg ook deze de naam van zijn vinder: Roland. De druif is rijp vanaf eind september en heeft een muskaatsmaak.
Maar is het echt de schuld van Napoleon of is het fake news?
Napoleon liet destijds de wijngaarden verwoesten omdat hij concurrentie vreesde voor de Franse wijngaarden. Althans, dat wordt dikwijls beweerd, maar klopt dat verhaal wel?
Volgens Culinair Expert Maarten van Laarhoven klopt dat helemaal niet. Napoleon had andere zorgen maar hij ontkent niet dat een ambtenaar misschien wel zijn boekje te buiten is gegaan. Onze culinair expert ging te rade bij Geurt van Rennes, de zoon van wijlen Jaap van Rennes, stichter van Wijnkasteel Genoels-Elderen in Riemst. Geurt is onder meer werkzaam als wijnbouw adviseur en docent wijnbouw in Hasselt. Naar eigen zeggen heeft hij inmiddels meer dan vijfhonderd wetenschappelijke bronnen verzameld en waterdichte bewijzen gevonden dat het verhaaltje van Napoleon absolute onzin is.
“Het beste medicijn tegen de druiven der gramschap is een vleugje druivenschot.”
Quote Napoleon
Wat is er dan wel aan de hand? Het jaar zonder zomer.
Volgens Geurt Van Rennes lag een klimaatomslag als gevolg van een gigantische vulkaanuitbarsting op Soemwaba, een klein eiland in de Indonesische archipel aan de basis. De uitbarsting van de Tambora is de boeken ingegaan als de grootste tot nu toe. De ramp kostte aan meer dan twaalfduizend mensen het leven; zeker honderdduizend mensen stierven in indirecte zin als gevolg van hongersnood door mislukte oogsten en onbruikbaar geworden landbouwgronden.
De effecten van de uitbarsting waren wereldwijd te merken. De gevolgen waren zelfs zo groot dat het jaar 1816 bekendstaat als ‘het jaar zonder zomer’. Hierdoor daalde de temperatuur met ongeveer 3 °C daalde. En dat in een tijd dat het toch al een flink stuk kouder was dan nu.
In de winter van 1815-1816 was de invloed op de temperatuur nog groter. Het is door deze vreselijk koude winter dat de wijnbouw uit onze regionen volledig verdween. Niemand dacht aan de heraanplant van wijngaarden. De hongersnood die Europa in de daaropvolgende zomer trof zorgde er voor dat alle beschikbare grond voor voedsel werd gebruikt.
De slag om Waterloo
Volgens Wikipedia is er zelfs een hypothese dat de nederlaag van Napoleon bij de Slag bij Waterloo (1815) deels te wijten is aan de uitbarsting van de Tambora. De zware regenval tijdens de slag deed Napoleons artillerie vastlopen in de modder. In elk geval liep de uitbarsting parallel met Napoleons laatste poging om de Europese macht te grijpen. “De vulkaan begint te rommelen op het moment dat de Fransman ontsnapt uit een eerdere gedwongen ballingschap op het Italiaanse eiland Elba en terugkeert naar Parijs om een leger te vormen. De as van de vulkaan verschijnt boven Europa net nadat de Fransen op spectaculaire wijze zijn verslagen (…). De bloedrode zonsondergangen die in de weken daarna in heel Europa te zien zijn, hebben dan ook een toepasselijke kleur. De hemel is net zo rood als de slagvelden met hun duizenden doden.
Maar waar of niet waar. Het toont aan dat dit druivenras de tand des tijds heeft doorstaan.
Proeven geblazen
Deze Gentse wijnbouwers gaan er alvast mee aan de slag en hopen tegen 2026 de eerste flesjes ‘Cuvée Champs Elysées’ te kraken. Maar ook andere wijnbouwers in de regio zijn ermee aan de slag. Je kan de ‘Roland’ druif ook terugvinden in de botanische tuin van de Universiteit van Utrecht. En uiteraard binnenkort te proeven in de Smuljungle in Aalst. Daar toasten we op.
